«Το πάθημα μάθημα» και «ουδέν κακόν αμιγές καλού», είθισται να λέει ο θυμόσοφος λαός μας αναφερόμενος αφενός σε σφάλματα που μπορεί να στοιχίζουν αλλά τουλάχιστον προσθέτουν πολύτιμη εμπειρία που δρα αποτρεπτικά στην επανάληψή τους, αφετέρου σε κακοτοπιές που όμως εμπεριέχουν ευκαιρίες. Αν και οι άνωθεν ρήσεις ισχύουν τόσο για ατομικά, όσο και κοινωνικά ζητήματα, η πρόσφατη πολιτική εμπειρία και Ιστορία μας ως χώρα θέτουν εμπράκτως εν αμφιβόλω την εγκυρότητα των συγκεκριμένων ρήσεων.
ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ: ο σεμνός και ταπεινός επανιδρυτής του Κράτους
Με την αντικειμενικότητα και την καθαρή ματιά που μας προσφέρουν (;) πλέον τα 15 χρόνια που μας χωρίζουν από την έναρξη της Κρίσης το 2009 μπορούμε να πούμε ότι όσοι διαθέτουν στοιχειώδη αμεροληψία και κρίση είναι σε θέση να αντιληφθούν ότι η (ουσιαστική) χρεοκοπία της χώρας μας ήταν απότοκος (μεταξύ άλλων συνυπαρχουσών, χρόνιων παθογενειών) της αλόγιστης δημόσιας δαπάνης της 5ετίας Καραμανλή του νεότερου (2005- 2009). Η εκτόξευση του κρατικού χρέους σε δυσθεώρητα ύψη στέρησε από την επόμενη κυβέρνηση (του ΓΑΠ) τη δυνατότητα δανεισμού από τις αγορές, οδηγώντας μας στο πρώτο (από τα συνολικά 3) μνημόνιο. Η (ουσιαστική, με την προσθήκη «συνέντευξης») κατάργηση του ΑΣΕΠ από τον τότε υπ. Εσωτερικών (και μετέπειτα Πρ. της Δημοκρατίας) Πρ. Παυλόπουλο, ώστε να διοριστούν το δυνατόν περισσότερα «δικά τους παιδιά» (και άρα ψηφοφόροι τους), η ιδιωτικοποίηση της Ολυμπιακής αντί πινακίου φακής και η παντελής εγκατάλειψη και συνακόλουθη απαξίωση των ολυμπιακών εγκαταστάσεων μεταολυμπιακά είναι μερικές μόνο από τις αιτίες που οδήγησαν στην εκτίναξη του ελλείμματος σε πρωτόγνωρα και δυσβάσταχτα για τη χώρα επίπεδα.
Οι ευθύνες για όλες αυτές τις (χαρακτηρισμένες λίαν επιεικώς) ολιγωρίες φυσικά πρωτίστως βαρύνουν τον τότε πρωθυπουργό Κ. Καραμανλή τον (εντελώς) δεύτερο, που θα μείνει στην ιστορία σαν εκείνος που μεσούσης της θητείας του δήλωνε πως «κουράστηκε από τη διακυβέρνηση της χώρας» (sic) και ότι προτιμά να περνά τον καιρό του ανέμελα, παίζοντας playstation από το να ασχολείται με τα θέματα των πολιτών που τον εξέλεξαν. Βεβαίως, δευτερευόντως οι ευθύνες βαρύνουν και τους συνεργάτες του καθ’ ομολογίαν οκνηρού πρώην πρωθυπουργού, όπως τον προαναφερθέντα Πρ. Παυλόπουλο (βλ. πολιτική επιλογή εσκεμμένης απραξίας κατά τις εκτεταμένες καταστροφές σε όλη τη χώρα το Δεκέμβριο του ’08, μετά το θάνατο του Αλ. Γρηγορόπουλου) και μια πληθώρα άλλων στελεχών, όπως του Γ. Αλογοσκούφη, που με περισσό θράσος δήλωνε παραμονές της χρεοκοπίας πως “η ελληνική οικονομία είναι θωρακισμένη έναντι οποιουδήποτε κινδύνου» (sic).
ΓΑΠ: λεφτά υπήρχαν!
Τον Κ. Καραμανλή διαδέχθηκε ένας άλλος γόνος πολιτικής οικογένειας, ο Γ.Α. Παπανδρέου, ο οποίος ενώ εξελέγη με σύνθημα το αλήστου μνήμης «λεφτά υπάρχουν», λίαν συντόμως αντελήφθη ότι αυτά δεν αρκούσαν «ούτε για σάλιο» (λόγια του Αν. Λοβέρδου, τότε υπ. Εργασίας), με αποτέλεσμα να ανακρούσει πρύμναν και να στραφεί προς τους ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ για βοήθεια. Υπό αυτές τις συνθήκες η κυβέρνησή του δεν κατάφερε να μακροημερεύσει και στην εξουσία επανήλθε η ΝΔ υπό νέα διεύθυνση, αυτή του Αν. Σαμαρά.
ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΣ: θα ήθελα να έχω ένα, και δύο (και τρία;) Ζάππεια!
Προκειμένου να υφαρπάξει την ψήφο των εμβρόντητων κατά τα πρώτα μνημονιακά χρόνια συμπολιτών μας ο μεσσήνιος πολιτικός αρνήθηκε μετά βδελυγμίας την παροχή οποιασδήποτε (εθνικά επιβεβλημένης τον καιρό εκείνο) συναίνεσης στον τότε π/θ, χαϊδεύοντας αυτιά και υποσχόμενος μιαν άλλη, πέραν των μνημονίων εφικτή λύση. Πιστεύοντας (για άγνωστο λόγο) ότι ο πρωθυπουργικός θώκος του ανήκει δικαιωματικά από το 1993, όταν έριξε την κυβέρνηση του Κων. Μητσοτάκη με πρόσχημα το «μακεδονικό» (στερώντας από τη χώρα πολύ.τιμο διπλωματικό κεφάλαιο επί σχεδόν 30 χρόνια), έκανε αυτό που ξέρουν να κάνουν καλύτερα οι παλαιάς κοπής και νοοτροπίας πολιτικοί προύχοντες σαν και του λόγου του: μετήλθε ιδιοτελών, αρχέγονων, παλαιοκομματικών μέσων, δηλ. του πελατειακού κράτους (βλ. διορισμοί ευάριθμων μεσσήνιων συντοπιτών {βλ. ψηφοφόρων} του στο νεότευκτο επί υπουργίας του στο υπ. Πολιτισμού Μουσείο της Ακρόπολης) και του ατόφιου λαϊκισμού, εξαγγέλοντας τα (ανεδαφικά) Ζάππειά του (1 και 2, λες και δεν έφτανε το πρώτο και ήθελε και συμπλήρωμα για να «δέσει» το γλυκό) και εγκαινιάζοντας τον «αντιμνημονιακό» αγώνα, που αθροιστικά μας πήγε 10 χρόνια πίσω.
Μπορεί διεθνώς η πατρότητα του όρου «κωλοτούμπα» να κατωχυρώθηκε στον διάδοχο του Αν. Σαμαρά, τον Αλ. Τσίπρα, εντούτοις την πρώτη εσκεμμένη, εις γνώσιν του κυβίστηση την έκανε ο πρώην πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης, όταν η πρόσκρουσή του ως πρωθυπουργού με την πραγματικότητα τον ανάγκασαν να αφήσει κατά μέρους τα Ζάππεια και να προσυπογράψει ένα δεύτερο, αχρείαστο μνημόνιο, τον καιρό που η Ιρλανδία και η Πορτογαλία ήδη όδευαν στην έξοδο από τα αντίστοιχα δικά τους μνημόνια.
ΤΣΙΠΡΑΣ: τα νταούλια και οι ζουρνάδες στην εξουσία!
Είναι εξαιρετικά αμφίβολο αν η Ιστορία θα φανεί επιεικής με τον επόμενο πρωθυπουργό, τον Αλ. Τσίπρα, αφού αυτός είναι που απογείωσε την έννοια της κωλοτούμπας, διεθνοποιώντας την. Ενώ είχε τάξει την κατάργηση των μνημονίων «μ’ ένα νόμο, σ’ ένα άρθρο» (sic) και με ένα δημοψήφισμα του οποίου το αποτέλεσμα εντέλει αγνόησε στιγμές πριν σκάσει στα χέρια του μια (πραγματική, αυτή τη φορά) χρεοκοπία, με στάση πληρωμών και την επακόλουθη κοινωνική αναταραχή που θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και σε εμφύλιο, αναγκάστηκε να κάνει τη «στροφής 360 μοιρών» (sic), φέρνοντας και αυτός ένα τρίτο, ακόμα πιο αχρείαστο μνημόνιο, για το γινάτι του ανθρώπου που αναγκάστηκε να τροποποιήσει εως και το όνομά του αφαιρώντας του ένα σύμφωνο, προκειμένου να ικανοποιηθεί το υπερτροφικό εγώ του.
ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ
Οι οικονομικές παράμετροι της χρεοκοπίας και των μνημονίων έχουν υπεραναλυθεί στη δημόσια σφαίρα, αν και παραμένει αμφίβολο αν αντλήσαμε τα χρήσιμα εκείνα συμπεράσματα που θα μας επέτρεπαν να μετουσιώσουμε όντως τα παθήματα σε μαθήματα. 15 χρόνια από την έναρξη της Κρίσης και 5 εκτός αυτής η χώρα εμμονικά επιμένει στο ίδιο αντιπαραγωγικό μοντέλο που την έφερε στο χείλος του γκρεμού: κρατικοδίαιτη οικονομία που βασίζεται περισσότερο στην κατανάλωση και λιγότερο στην παραγωγή (βλ. ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών), μονοκαλλιέργεια τουρισμού και αναιμική πρωτογενής παραγωγή.
Αυτό που δεν έχει αναλυθεί επαρκώς, όμως, είναι ο θεσμικός αντίκτυπος που είχαν η χρεοκοπία και τα 3 μνημόνια.
Η Δημοκρατία, το πολίτευμα που επαιρόμαστε ότι γεννήθηκε στη χώρα μας, «το χειρότερο πολίτευμα, αν εξαιρέσουμε όλα τα υπόλοιπα», κατά τον Ουιν. Τσώρτσιλ, είναι ένα εύθραυστο, ευάλωτο πολίτευμα, με πολλούς εσωτερικούς και εξωτερικούς κινδύνους και εχθρούς. Θεμελιώδης πυλώνας και προαπαιτούμενο για την εύρυθμη λειτουργία της είναι η εμπιστοσύνη μεταξύ πολιτών και αιρετών, μεταξύ κοινωνίας και εκλεγμένης εξουσίας: σας εκλέγουμε για να εφαρμόσετε όσα (ή τα περισσότερα, ή έστω κάποια) από όσα εξαγγείλατε.
Η εμπιστοσύνη αυτή ούτε είναι δεδομένη, ούτε χτίζεται εύκολα. Αντιθέτως, κλονίζεται ιδιαίτερα από την τρανταχτή ασυνέπεια λόγων και έργων από πλευράς πολιτικών, και μάλιστα τόσο περισσότερο, όσο υψηλότερου επιπέδου είναι το εκάστοτε πολιτικό πρόσωπο. Στην πατρίδα μας οι τελευταίοι 4 πρωθυπουργοί εκλέχτηκαν με προεκλογικές εξαγγελίες ΕΝΤΕΛΏΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΈΣ από τα εν τέλει πεπραγμένα τους. Αυτό δεν συνιστά μόνο πλήγμα της προσωπικής τους αξιοπιστίας, αλλά πρωτίστως συνολικά του πολιτεύματος. Και αυτό είναι μείζον πρόβλημα.
Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τη Δημοκρατία είναι η απαξίωσή της από τους ίδιους της τους ταγούς, τους εκλεγμένους ηγέτες που άλλα τάζουν προκειμένου να ανέλθουν στην εξουσία και άλλα πράττουν όταν τελικά την καταλάβουν. Τι κύρος μπορεί να έχει ένα πολίτευμα όπου τα λεγόμενα όλων των «θεσμικών παικτών», των εκλεγμένων αρχόντων, έχουν μηδαμινό κύρος και ανατρέπονται ασκαρδαμυκτί άμα τη αναλήψει της εξουσίας υπ’ αυτών;
Τον τελευταίο μισό αιώνα, μετά τη μεταπολίτευση, η δημαγωγία και ο λαϊκισμός δυστυχώς γιγαντώθηκαν. Το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», ο «εκσυγχρονισμός», η «επανίδρυση του Κράτους», η «πράσινη ανάπτυξη», το «δωρεάν wi-fi σε όλη την επικράτεια», η «κατάργηση των μνημονίων μ΄ ένα νόμο, σ΄ ένα άρθρο» συνέδραμαν μεν τα μάλα στην κατάληψη της εξουσίας από τους εμπνευστές τους, πλήττοντας, δε, καίρια την αξιοπιστία του πολιτεύματος, τον πυρήνα της ίδιας της Δημοκρατίας, αφού αποδείχθηκαν κούφια λόγια, δυναμιτίζοντας τα θεμέλιά της.
ΕΠΙΜΥΘΙΟ
Η αυτογνωσία περνά μέσα από την ενδοσκόπηση, την ανάλυση των λαθών (/παθημάτων) προκειμένου αυτά να γίνονται όντως μαθήματα. Η δική μας, εθνική αυτογνωσία είναι καταδικασμένη να παραμένει νηπιακή όσο αδυνατούμε να ασκήσουμε στοιχειώδη αυτοκριτική ώστε να αντιληφθούμε πού σφάλαμε και τί μπορούμε να κάνουμε για να διορθωθούμε. Όσο, σαν άλλοι λωτοφάγοι, συνεχίζουμε όχι απλά να ανεχόμαστε, αλλά να αντιμετωπίζουμε σαν ιερά τοτέμ, σαν «εθνικά κεφάλαια» τους κύριους υπαίτιους της υπανάπτυξης και της υστέρησής μας, κρύβοντας τους σκελετούς στην ντουλάπα και παριστάνοντας ότι αγνοούμε τον ελέφαντα που βρίσκεται στο δωμάτιο, τόσο θα εκκρεμεί η μετατροπή μας σε μια χώρα με εθνική μνήμη, πρόθυμη να κάνει το βήμα παραπέρα προς την πρόοδο και την ευημερία. Σε μια χώρα με κανόνες και νόμους, όπου θα επιβραβεύεται ο άξιος και όχι ο «ημέτερος», ο συνεπής έναντι του ασυνεπή, όπου ο πολίτης θα ανταμείβεται για το τί, και όχι για το ποιόν ξέρει και όπου θα δίνονται κίνητρα σε όλους να βελτιώνονται, προκειμένου να αυξάνεται τόσο η ατομική, όσο και η συλλογική, εθνική μας ανάπτυξη και παραγωγικότητα.
Σε μια φιλελεύθερη, δυτικού τύπου, αστική δημοκρατία.
Σε μια «ΚΑΝΟΝΙΚΉ ΧΏΡΑ».
